Ζώα και δέντρα της Ελλάδας
Θηλαστικά
Στη Ελλάδα ζουν συνολικά 116 είδη θηλαστικών. Άλλα από αυτά ζουν στη στεριά, άλλα σε ποτάμια και άλλα στη θάλασσα, ενώ υπάρχουν και κάποια θηλαστικά που έχουν την ικανότητα να πετούν.
Ας γνωρίσουμε μερικά από τα θηλαστικά της χώρας μας.
- Κόκκινη αλεπού : Έχει μήκος 50 – 90 εκατοστά και βάρος 4 – 10 κιλά. Ζει σχεδόν σε κάθε περιοχή της χώρας μας, τρέφεται με τρωκτικά, πουλιά, μικρά ζώα, έντομα και φρούτα. Ζει 12 χρόνια.
- Λύκος : Μοιάζει με σκύλο, το κεφάλι του είναι πιο φαρδύ, με χοντρό λαιμό, κοντά αυτιά και κίτρινα μάτια. Το μήκος του φτάνει τα 140 εκατοστά και το βάρος του τα 40 κιλά. Ζει σε ορεινές περιοχές, είναι αρπακτικό και τρέφεται με ελάφια, ζαρκάδια, γιδοπρόβατα και λαγούς.
- Κουνάβι : Έχει μήκος 70 – 80 εκατοστά μαζί με την ουρά και βάρος 1 – 2 κιλά, ζει στο δάσος και τρέφεται με σκίουρους. Η διάρκεια ζωής του είναι 8 – 14 χρόνια.
- Νυφίτσα : Το μέγεθος της ποικίλει από 13 – 23 εκατοστά. Τα αρσενικά είναι πολύ μεγαλύτερα από τα θηλυκά. Έχει κοντή ουρά και χρώμα καστανοκόκκινο με λευκή κοιλιά.
- Λαγός : Έχει μήκος 40 – 76 εκατοστά και βάρος 1 – 7 κιλά, ζει στις παρυφές του δάσους και κοντά σε φυσικές και τεχνητές καλλιέργειες. Τρέφεται με δημητριακά, φρούτα και μικρά ζώα και η διάρκεια ζωής του φτάνει τα 12 χρόνια.
- Ασβός : Έχει μήκος 55 εκατοστά και χρώμα ανοιχτό γκρίζο ως καφέ και από κάτω μαύρο έως καφέ. Στα πλάγια του κεφαλιού του έχει μία μαύρη λωρίδα. Είναι ζώο νυκτόβιο και τρέφεται με μεγάλη ποικιλία φυτικής και ζωικής τροφής.
- Βίδρα : Το μήκος της φτάνει τα 1,20 μετρά. Το σώμα της είναι λεπτό και μακρύ με παχύ γκριζοκάστανο και αδιάβροχο τρίχωμα. Τα πόδια της είναι κοντά και έχουν μεμβράνες ανάμεσα στα δάχτυλα, που τη βοηθούν να κολυμπά. Ζει σε ποταμούς, λίμνες, έλη και σε βραχώδεις ακτές. Τρέφεται κυρίως με ψάρια, καβούρια, όστρακα και νεροφίδα. Συναντάται σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κέρκυρα.
- Κάστορας : Το μεγαλύτερο τρωκτικό βρίσκεται κοντά σε λίμνες και ποτάμια. Η ουρά του είναι πλατιά και σκληρή. Κόβει μικρά δένδρα με τα κοφτερά και μεγάλα δόντια του. Φτιάχνει τη φωλιά του με τα ξύλα που κόβει. Το μέγεθος του είναι από 70 έως 100 εκατοστά, χωρίς την ουρά. Το μέγεθος της ουράς του είναι περίπου 40 εκατοστά.
- Νυχτερίδα : Είναι το μόνο θηλαστικό που πετάει. Ζει σε κοιλώματα βράχων, σπηλιές, κουφάλες δέντρων, παλιά και εγκαταλελειμμένα κτίρια, πετάει χωρίς να βλέπει και βρίσκει τον προσανατολισμό της εκπέμποντας υπέρηχους, που αντανακλούν στα τοιχώματα των σπηλαίων και όταν επιστρέφουν, καταλαβαίνει την απόσταση του εμποδίου που βρίσκεται μπροστά της.
- Αγριογούρουνο : Έχει μήκος 1,10 μέτρα και βάρος 35 – 350 κιλά. Ζει στο δάσος και είναι παμφάγο. Η διάρκεια ζωής του είναι 25 χρόνια.
- Αρκούδα : Σωματώδες ζώο με χοντρό και δυνατό λαιμό και άκρα και πλούσιο και πυκνό τρίχωμα, σε όλες τις αποχρώσεις του καφέ. Το μήκος της κυμαίνεται από 1,70 έως 3 μέτρα. Ο αριθμός των αρκούδων που υπάρχουν σήμερα είναι περιορισμένος. Τη συναντάμε στους ορεινούς όγκους της Πίνδου και της Ροδόπης, σε υψόμετρο 800 – 2.000 μέτρων. Ζει περίπου 20 – 25 χρόνια.
- Αγριοκάτσικο : ‘Έχει μήκος 95 – 135 εκατοστά και βάρος 15 – 25 κιλά. Ζει σε ορεινές περιοχές, δάση και λιβάδια, τρέφεται με βλαστάρια, δημητριακά, φρούτα και η διάρκεια ζωής του είναι 15 χρόνια.
- Σκαντζόχοιρος : Έχει μήκος 20 – 30 εκατοστά, ζει κοντά σε αγρούς, τρέφεται με έντομα, γυμνοσάλιαγκες, σκουλήκια, ρίζες, φρούτα, αυγά και μικρά πουλιά και η διάρκεια ζωής του είναι 10 χρόνια.
- Σκίουρος : Έχει μήκος 20 – 25 εκατοστά και βάρος λιγότερο από μισό κιλό. Ζει σε δάση και πάρκα, τρέφεται με σπόρους, ρίζες, μανιτάρια κ.α. Ζει περίπου 15 χρόνια.
- Ελάφι : Έχει μήκος 1,60 – 2,50 μέτρα και βάρος 90 – 350 κιλά. Το αρσενικό έχει κέρατα. Έχει κοκκινωπό ως καφέ τρίχωμα το καλοκαίρι και πιο σκούρο το χειμώνα. Ζει στο δάσος και βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης λόγω του κυνηγιού. Τρέφεται με βλαστάρια, φρούτα, δημητριακά κ.α. και η διάρκεια ζωής του φτάνει τα 20 χρόνια.
- Ζαρκάδι : Είναι μικρότερο από ελάφι. Το τρίχωμά του είναι κοκκινοκαφέ το καλοκαίρι και γκρίζο το χειμώνα. Έχει μικρά κέρατα και μικρή ουρά. Τα νεαρά ζαρκάδια έχουν ανοιχτόχρωμες κηλίδες. Συναντάται στην Πίνδο, τον Όλυμπο, την Όσσα, το Πήλιο και σε όλα τα δασωμένα βουνά της Μακεδονίας. Ζει σε πυκνά δάση και είναι φυτοφάγο.
- Δελφίνι : Το δελφίνι έχει μέγεθος γύρω στα 2 μέτρα, με μακρύ και λεπτό ρύγχος. Είναι μαύρο στη ράχη και άσπρο στην κοιλιά, με σχέδια στα πλάγια. Συχνά πηδάει έξω από το νερό και ακολουθεί τα πλοία. Είναι πολύ έξυπνο ζώα και πολύ φιλικό στον άνθρωπο.
- Μεσογειακή φώκια : Είναι η μόνη φώκια που ζει στη Μεσόγειο. Η Ελλάδα φιλοξενεί περισσότερες από τις μισές φώκιες που έχουν καταφέρει να επιβιώσουν. Κινδυνεύει από την τουριστική αξιοποίηση των ακτών, όπου καταφεύγει για την αναπαραγωγή της ή για να ξεκουραστεί, αλλά και από ορισμένους ψαράδες που την κυνηγούν γιατί τους κάνει ζημιές στα δίχτυα, αναζητώντας τροφή.
Πουλιά
Αν και δεν μπορούμε να τα παρατηρήσουμε εύκολα, αν εξασκηθείς θα μάθεις να αναγνωρίζεις μερικά πουλιά. Όταν τα παρατηρείς, πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός. Μην πλησιάζεις φωλιές την εποχή της εκκόλαψης, γιατί μπορεί το ζευγάρι να φοβηθεί και να εγκαταλείψει τα μικρά του.
Ας αναφερθούμε σε μερικά από τα πιο συνηθισμένα πουλιά της Ελλάδας.
- Κοτσύφι : Είναι μικρό πουλί, μαύρο με κίτρινη μύτη που γυρίζει σχεδόν πάντοτε στις ρεματιές ή τρυπώνει στα βάτα.
- Αηδόνι : Είναι το μελωδικότερο από όλα τα πουλιά. Είναι αποδημητικό, έρχεται στη χώρα μας τον Απρίλη και φεύγει σε θερμότερα κλίματα τον Αύγουστο.
- Πέρδικα : Το δημοφιλέστερο πουλί, ξακουστό για την ομορφιά και το καμαρωτό βάδισμά του. Έχει το μέγεθος μιας μικρής κότας. Σπάνια πετά, της αρέσει να περπατά, και διατρέχει μεγάλες αποστάσεις.
- Κουκουβάγια : Νυχτοπούλι με μεγάλα μάτια και μικρή γαμψή μύτη. Το φως την ενοχλεί. Την ημέρα κουρνιάζει σε σκοτεινά φυλλώματα ή σε τρύπες φρακτών. Ήταν το σύμβολο της Αθηνάς και το πουλί της σοφίας. Είναι αρπακτικό, κυνηγά την νύχτα και τρώει μικρά τρωκτικά, βατράχια κ.λπ.
- Αλκυόνα : Σύμφωνα με τη μυθολογία καταδικάστηκε από το Δία και την Ήρα να γεννά τα αυγά της μέσα στον χειμώνα. Οι θεοί αργότερα τη λυπήθηκαν και της χάρισαν τις πιο όμορφες μέρες του Ιανουαρίου, γνωστές και ως αλκυονίδες μέρες, όπου ο καιρός είναι πιο ζεστός, για να μπορέσει να γεννήσει τα αυγά της. Είναι πολύχρωμη, με μέγεθος που φτάνει τα 16 εκατοστά και ζει στις άκρες του νερού. Την συναντάμε σε ποτάμια, λίμνες και στη θάλασσα.
- Χελιδόνι : Κοινό μεταναστευτικό πουλί. Ξεχειμωνιάζει στην Αφρική και επιστρέφει δείχνοντας μας ότι ήρθε η άνοιξη. Φτιάχνει φωλιές από λάσπη και χόρτα στις στέγες των σπιτιών. Τρέφεται καθώς πετά.
- Τρυγόνι : Καλοκαιρινός επισκέπτης, της ίδιας οικογένειας με το περιστέρι που συναντάται ολοένα και πιο σπάνια στη χώρα μας καθώς αποτελεί συχνό θήραμα των κυνηγών. Φωλιάζει στα ξερά κλαδιά των δέντρων, σε θάμνους και σε μικρά δάση.
- Πρασινοκέφαλη πάπια : Είναι η πιο τυπική άγρια πάπια, από την οποία κατάγεται και η κατοικίδια. Παίρνει το όνομά της από την εμφάνιση του αρσενικού το οποίο έχει γυαλιστερό πράσινο κεφάλι και λεπτό άσπρο κολάρο. Το θηλυκό είναι καστανόξανθο και πιτσιλωτό. Φωλιάζει στο έδαφος μέσα σε καλάμια, κοντά στο νερό. Το μήκος της φτάνει τα 58 εκατοστά.
- Ορτύκι : Ένα πολύ δειλό πουλί που πιο εύκολα μπορεί κανείς να το ακούσει παρά να το δει. Σπάνια γίνεται ορατό, φωλιάζει σε κοιλότητες στο έδαφος ανάμεσα σε χορτάρια, σε βοσκοτόπια, σε αγρούς και σε λιβάδια. Η φωνή του είναι χαρακτηριστική και επαναλαμβανόμενη. Λίγα μένουν στην Ελλάδα τον χειμώνα, τα περισσότερα μεταναστεύουν.
- Σπουργίτι : Πασίγνωστο πούλι. Παρόλο που ζει κοντά στον άνθρωπο, είναι καχύποπτο και προσεκτικό. Η πονηριά του και η προσαρμοστικότητα του το βοήθησαν να εξαπλωθεί σε όλη τη γη. Φωλιάζει σε τρύπες και ρωγμές κτιρίων, κάτω από σκεπές, σε παλιές χελιδονοφωλιές αλλά και σε δέντρα.
- Κοράκι : Ένα χαρακτηριστικό βαθύ κράξιμο που ακούγεται ανάμεσα στις βουνοκορφές προδίδει την παρουσία του. Ξεχωρίζει από τα άλλα είδη της οικογένειας από το μέγεθος του και τη σφηνοειδή ουρά του. Συναντάται σε βραχώδεις περιοχές, σε βουνά και λόφους. Καθώς ψάχνει για την τροφή του περιπλανιέται σε λιβάδια και ανοιχτές εκτάσεις ως το ύψος της θάλασσας.
- Τσαλαπετεινός : Με σήμα κατατεθέν το κοκκινωπό λοφίο του, ο τσαλαπετεινός έρχεται στη χώρα μας στις αρχές της άνοιξης και φεύγει τον Σεπτέμβριο. Πετάει περίεργα σαν πεταλούδα. Είναι ωφέλιμο πουλί για τους γεωργούς, επειδή είναι εντομοφάγο. Ζει σε λιβάδια, αγρούς, ελαιώνες, αμπέλια, αλλά και στην άκρη του δάσους.
- Χρυσαετός : Αγέρωχο και επιβλητικό πουλί με πολύ εντυπωσιακό και άνετο πέταγμα. Πρόκειται για το δεύτερο πιο μεγάλο σε μέγεθος αετό στην Ευρώπη, με μήκος 90 εκατοστά. Όταν πετάει, ξεχωρίζει από το κεφάλι που προεξέχει και τη μεγάλη τετράγωνη ουρά, ενώ κρατάει τα φτερά του προς τα μπροστά σαν V. Κυνηγάει εφορμώντας από μεγάλο ύψος πάνω σε λαγούς, ερπετά, πουλιά και ψοφίμια. Φωλιάζει σε βουνά με ανοιχτές βραχώδεις κοιλάδες και φαράγγια, σε δασωμένες πλαγιές από 400 έως 1.800 μέτρα υψόμετρο. Χτίζει την φωλιά του με κλαδιά στα βράχια και στα μεγάλα δέντρα. Δυστυχώς, ο άνθρωπος, οπλισμένος με δηλητήρια, δολώματα και καραμπίνες, τον κυνηγά με αποτέλεσμα να στην Ελλάδα να κινδυνεύει με εξαφάνιση.
Ερπετά και αμφίβιο
Τα ερπετά και τα αμφίβια έχουν κακή φήμη παντού, πολλές φορές άδικα, ιδιαίτερα τα φίδια.
Μερικά χαρακτηριστικά είδη ερπετών και αμφίβιων που μπορεί κανείς να συναντήσει στην Ελλάδα είναι:
- Οχιά : Είναι το μόνο δηλητηριώδες φίδι που ζει στα μέρη μας. Οι οχιές είναι μικρά φίδια, μάλλον κοντόχοντρα με τριγωνικό κεφάλι που ξεχωρίζει από το σώμα τους. Έχουν μάτια με κόρες σχιστές και κατακόρυφες, όπως οι γάτες. Κινούνται με νωθρότητα και επιτίθενται μόνο όταν ενοχληθούν. Το δάγκωμα τους σπάνια είναι θανατηφόρο, αλλά είναι επικίνδυνο, ιδίως σε άτομα αλλεργικά. Συνήθως το αρσενικό έχει χρώμα γκριζωπό και το θηλυκό καστανό, με ένα σκούρο μαίανδρο στη ράχη. Το ρύγχος της, στη άκρη, είναι ανασηκωμένο και αυτό είναι ένα ξεχωριστό τους χαρακτηριστικό.
- Χαμαιλέοντας : Έχει το ξεχωριστό γνώρισμα ότι μπορεί να αλλάζει χρώμα εύκολα. Κινείται πολύ αργά πάνω σε κλαδιά και κορμούς
- Βάτραχος : Συνήθως κινείται τη νύχτα, είναι αμφίβιο και τρέφεται με έντομα. Κατοικεί σε τρύπες και σχισμές βράχων.
Δέντρα
Τα είδη της ελληνικής χλωρίδας υπολογίζονται σε περισσότερα από 6.000. Μερικά χαρακτηριστικά δέντρα που θα συναντήσεις στις εκδρομές και στις εξερευνήσεις σου είναι:
- Πεύκο : Αειθαλές δέντρο, με χαρακτηριστικά βελονοειδή φύλλα, που φυτρώνουν στην άκρη των κλαδιών του. Ο καρπός του είναι το γνωστό σε όλους κουκουνάρι. Το συναντάμε σε πολλά είδη, όπως η χαλεπία πεύκη, η τραχεία πεύκη, η κουκουναριά, η δασική πεύκη, το μαυρόπευκο και το ρόμπολο που φυτρώνει σε αντίξοες κλιματικές συνθήκες και σε μεγάλα υψόμετρα από 1.000 έως και 2.500 μέτρα.
- Έλατο : Αειθαλές δέντρο, ύψους 30 – 40 μέτρων. Ο κορμός του είναι ίσιος με διακλαδώσεις σε όλο το μήκος του. Τα κλαδιά του είναι οριζόντια και τα άκρα τους στρέφονται προς τα πάνω. Τα φύλλα του είναι βελονοειδή και βαθυπράσινα. Συναντιέται σε πολλά μέρη της χώρας μας, σε υψόμετρο από 800 έως 1.500 μέτρα. Η ξυλεία του χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία και στην ξυλουργική.
- Δρυς (Βελανιδιά) : Φυλλοβόλο, μεγάλο δέντρο, ύψους 20 – 30 μέτρων, με κορμό ίσιο, κλαδιά αραιά, χοντρά και ελικοειδή. Τα φύλλα του είναι κομμένα σε λοβούς λείους στα άκρα, βαθυπράσινα που γίνονται καστανά το φθινόπωρο. Ο καρπός του είναι το βελανίδι. Το ξύλο της βελανιδιάς είναι σκληρό και κατάλληλο για ναυπηγική και επιπλοποιία καθώς επίσης για καύσιμη ύλη και κάρβουνο.
- Οξιά : Αειθαλές δέντρο, ύψους 20 – 30 μέτρων, με ίσιο κορμό και πυκνά κλαδιά. Τα φύλλα της είναι ωοειδή, λεία και γυαλιστερά. Ευδοκιμεί σε ορεινά και ψυχρά μέρη. Το ξύλο της είναι ανοιχτόχρωμο και σκληρό και σαπίζει γρήγορα στην υγρασία. Χρησιμοποιείται στην οικοδομική, στην επιπλοποιία και σαν καύσιμη ύλη.
- Πλάτανος : Μεγάλο φυλλοβόλο δέντρο ύψους 20 – 30 μέτρων, με χοντρά κλαδιά και φύλλα σε σχήμα παλάμης, που μοιάζουν με αμπελόφυλλα. Ο καρπός του είναι μικρά χνουδωτά τοπάκια που μένουν κρεμασμένα στο δέντρο και το χειμώνα. Το ξύλο του είναι σκληρό, σαπίζει εύκολα στην υγρασία, δεν είναι πολύ καλό για καύσιμη ύλη, αλλά χρησιμοποιείται στην βιομηχανία.
- Κυπαρίσσι : Αειθαλές δέντρο με χαρακτηριστικό πυραμιδοειδές σχήμα και σκούρο πράσινο χρώμα. Φτάνει σε ύψος περίπου τα 30 – 40 μέτρα. Έχει ίσιο κορμό με κλαδιά προς τα πάνω. Ο καρπός του είναι σφαιρικός και παραμένει στο δέντρο μερικές φορές για πολλά χρόνια. Το ξύλο του είναι μεγάλης αντοχής, δε σαπίζει εύκολα και χρησιμοποιείται στη ναυπηγική, στη βιομηχανία και στην οικοδομική. Τα κατάρτια των πλοίων, οι τηλεγραφικοί και ηλεκτρικοί στύλοι κατασκευάζονται κυρίως από κυπαρίσσι.
- Καρυδιά : Φυλλοβόλο, καρποφόρο δέντρο, με ύψος 15 – 20 μέτρα. Τα κλαδιά του είναι χοντρά και ακανόνιστα. Τα φύλλα του είναι ωοειδή και βαθυπράσινα, Ο καρπός του είναι το καρύδι, που βγαίνει μέσα σε πρασινωπή φλούδα. Καλλιεργείται για την εκμετάλλευση του καρπού της και για την ξυλεία της η οποία είναι σκληρή και χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία.
- Καστανιά : Δέντρο με ύψος 20 – 30 μέτρα και ίσιο κορμό με πολλές διακλαδώσεις. Τα φύλλα της είναι μεγάλα, ωοειδή με δοντάκια γύρω – γύρω. Ο καρπός της είναι το κάστανο, που όσο είναι πάνω στο δέντρο κρατιέται μέσα σε αγκαθωτό κάλυμμα. Το ξύλο της είναι από τα καλύτερα, σκληρό και αντοχής.
- Μουριά : Φυλλοβόλο δέντρο, ύψους 10 – 12 μέτρων, Τα φύλλα της είναι πριονωτά και είναι τροφή για τους μεταξοσκώληκες. Ο κορμός της είναι ίσιος και ο καρπός της είναι άσπρος ή μαύρος και μοιάζει με φράουλα. Το ξύλο της χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία.
- Ιτιά : Δέντρο με χαρακτηριστικά απλωτά κλαριά. Υπάρχει σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως κοντά σε νερά και ρεματιές. Είναι φυτό δυϊκό, δηλαδή άλλα δένδρα κάνουν μόνο αρσενικά άνθη και άλλα μόνο θηλυκά.
- Ευκάλυπτος : Μεγάλο δέντρο, αειθαλές, που κατάγεται από την Αυστραλία, με φύλλα μυρωδάτα, με σχήμα λογχοειδές και χρώμα γαλαζοπράσινο. Αντέχει στην ξηρασία και μπορεί να καλλιεργηθεί με επιτυχία και σε ελώδεις εκτάσεις. Χρησιμοποιείται στην φαρμακευτική.
- Ελιά : Θεωρείται το κατεξοχήν ελληνικό δέντρο. Τη συναντάμε άγρια (αγριελιά) και καλλιεργημένη, σε πολλές ποικιλίες. Τα φύλλα της είναι λογχοειδή. Είναι δέντρο αειθαλές, που φτάνει τα 10 μέτρα ύψος. Καρπός της είναι η ελιά που χρησιμοποιείται για τροφή και για το λάδι.
Μία χρήσιμη εργασία είναι να ετοιμάσεις ένα φυτολόγιο, με τα είδη των δέντρων και των φυτών που θα συναντήσεις σε μία εκδρομή σου. Μπορείς πάνω σε ένα χαρτόνι να συνθέσεις φύλλα και πληροφορίες για τα δέντρα και τα φυτά που θέλεις να παρουσιάσεις.