Δάσος και ζώνες βλάστησης

 Οι ζώνες βλάστησης

Η μορφή και η σύνθεση των ελληνικών δασών εξαρτάται κυρίως από τη γεωγραφική τους θέση. Στη νότια Ελλάδα, κυριαρχούν τα κωνοφόρα δέντρα, με τα διάφορα είδη πεύκου, το κεφαλλονίτικο έλατο στα βουνά και τη βελανιδιά στα χαμηλότερα. Βορειότερα, οι δασικοί σχηματισμοί είναι πιο κοντά στη μορφή των μεσοευρωπαϊκών δασών και συναντάμε οξιές, καστανιές, βελανιδιές και άλλα πλατύφυλλα.

 

 

Το ανάγλυφο κάθε περιοχής διαμορφώνει ειδικές συνθήκες, οι οποίες καθορίζουν το είδος βλάστησης που μπορεί να αναπτυχθεί στην περιοχή αυτή. Τα διαφορετικά είδη βλάστησης, τα οποία παρατηρούνται στη χώρα μας, σχηματίζουν “ζώνες βλάστησης”:

  • Μεσογειακή ζώνη βλάστησης : Εκτείνεται κατά μήκος των ακτών και στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου Πελάγους. Η χαρακτηριστικότερη μεσογειακή βλάστηση είναι η μακία, ένα πυκνό σύμπλεγμα από θάμνους και μικρά δέντρα, όπως ο σχίνος, η κουμαριά, η κουτσουπιά, το πουρνάρι, η δάφνη και η μυρτιά. Στις ξηρότερες περιοχές υπάρχουν τα φρύγανα, δηλαδή αγκαθωτοί θάμνοι, όπως θυμάρι, ρίγανη, πουρνάρια κ.λπ. Το υψόμετρο αυτής της ζώνης φτάνει περίπου μέχρι τα 600 μέτρα.
  • Παραμεσογειακή ζώνη βλάστησης : Ως συνέχεια της προηγούμενης ζώνης, στην παραμεσογειακή ζώνη κυριαρχούν τα φυλλοβόλα πλατύφυλλα δάση, με χαρακτηριστικότερο αυτό της βελανιδιάς. Η ζώνη αυτή εκτείνεται σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές με υψόμετρο από 600 έως 1200 μέτρα.
  • Ζώνη ψυχρόβιων κωνοφόρων : Βρίσκεται στα ψηλά όρη της Βόρειας Ελλάδας, σε υψόμετρο μεγαλύτερο από 800 μέτρα, και αποτελείται από ψυχρόβια κωνοφόρα δέντρα. Εδώ συναντάμε δάση δασικής πεύκης, ερυθρελάτης και λευκής ελάτης. Στη Νότια Ελλάδα κυριαρχεί το έλατο της Κεφαλονιάς.
  • Υπαλπική ζώνη : Εκτείνεται στις ορεινές περιοχές τις Στερεάς Ελλάδας, της Πελοποννήσου, καθώς και της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας. Σε αυτήν συναντάμε κυρίως την καστανιά, την ελάτη και την οξιά, που σχηματίζουν μικτά ή απλά δάση. Το υψόμετρο εδώ ανέρχεται έως τα 1.700 με 1.800 μέτρα.
  • Αλπική ζώνη : Την συναντάμε στα υψηλά όρη της χώρας μας και σε υψόμετρα από 1.700 έως 2.900 μέτρα, εκεί όπου τα δένδρα δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν. Αποτελείται από ποώδη βλάστηση, με διάσπαρτους μικρούς θάμνους, όπως η ξεραγκαθιά, αλλά και πολλά είδη από πανέμορφα αγριολούλουδα.

Στην Ελλάδα διακρίνουμε επίσης σχηματισμούς που συνδέονται περισσότερο με τις συνθήκες του εδάφους. Τέτοιοι σχηματισμοί είναι τα δάση της χαλέπιας πεύκης, σε αμμώδη και ασβεστολιθικά εδάφη και σε παράλιες ζώνες, τα δάση της τραχείας πεύκης στη νότια Ελλάδα, που παρουσιάζουν ιδιαίτερη αντοχή στην ξηρασία, τα δάση κουκουναριάς, που αναπτύσσονται σε αμμώδη παράλια εδάφη, τα παραποτάμια δάση στις παρόχθιες περιοχές των ποταμών και τα δάση κυπαρισσιών και κέδρων.

 

Κατακόρυφη δομή του δάσους

Το δάσος αναπτύσσεται κατά ένα μέρος στο έδαφος και κατά ένα άλλο πάνω από το έδαφος (υπέργεια ανάπτυξη). Τα όρια του δάσους στο έδαφος καθορίζονται από το βάθος στο οποίο φτάνουν οι ρίζες των φυτών ενώ αυτά της ατμόσφαιρας καθορίζονται από το ύψος των ψηλότερων δέντρων.

 

 

Από το έδαφος μέχρι την κορυφή των πιο ψηλών δέντρων το δάσος οργανώνεται σε “ορόφους βλάστησης”, κάποιοι από τους οποίους, ανάλογα με τον τύπο του δάσους και τις περιβαλλοντικές συνθήκες, μπορεί να είναι περισσότερο και κάποιοι άλλοι λιγότερο ανεπτυγμένοι:

  • Όροφος δέντρων : Η κόμη των δένδρων σχηματίζεται κυρίως από τα φύλλα και τα κλαδιά. Πολλά είδη ζώων βρίσκουν στέγη και τροφή στην κόμη, όπως ο σκίουρος και η νυφίτσα, αλλά και πουλιά όπως η κουκουβάγια, το γεράκι και ο μπούφος, φυλλοφάγα έντομα και αρπακτικά πουλιά.
  • Υπόροφος δέντρων : Ο κορμός στηρίζει την κόμη, μεταφέρει νερό και θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος στα φύλλα και επαναφέρει στο έδαφος οργανικές ουσίες που σχηματίζονται στο φύλλωμα. Εδώ ζουν έντομα και εντομοφάγα πουλιά, όπως ο δρυοκολάπτης. Πολλά φυτά χρησιμοποιούν τους κορμούς για στήριγμα, όπως οι λειχήνες, τα βρύα και ο κισσός.
  • Θάμνοι : Σχηματίζονται κάτω από το θόλο της κόμης και προσφέρουν τροφή σε έντομα, πουλιά και σε μεγαλύτερα θηλαστικά, όπως το ζαρκάδι.
  • Χορτώδη φυτά : Οι πόες είναι η παρεδαφιαία βλάστηση και ο χλωροτάπητας και προσφέρουν τροφή φυτοφάγα θηλαστικά, όπως ζαρκάδια, ελάφια και λαγοί.
  • Βρύα – Μανιτάρια : Στο ανώτερο στρώμα του εδάφους αναπτύσσονται βρύα, μανιτάρια και λειχήνες. Εδώ δραστηριοποιούνται μικρά ζώα, όπως μυρμήγκια, κολεόπτερα, αράχνες και σκουλήκια.

 

Δάσος και ζώνες βλάστησης

 

Το δάσος είναι πολύτιμο

Πριν από αρκετές δεκαετίες, η μισή Ελλάδα ήταν δάση. Σήμερα, το ποσοστό αυτό έχει περιοριστεί. Κάθε καλοκαίρι, βλέπουμε δάση που καίγονται. Όλοι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα δάση μας είναι λίγα και πρέπει να προσπαθήσουμε να τα διατηρήσουμε.

Τι είναι όμως αυτό που κάνει το δάσος πολύτιμο;

  • Το δάσος παράγει οξυγόνο. Ένα στρέμμα δάσους παράγει 170 κυβικά μέτρα οξυγόνο την ώρα.
  • Το δάσος απορροφά σκόνη και διοξείδιο του άνθρακα. Η κόμη ενός μεγάλου δέντρου σε ένα καλοκαίρι απορροφά το μόλυβδο που παράγεται από την καύση 130 λίτρων βενζίνης. Μια συστάδα 10 στρεμμάτων κωνοφόρων μπορεί να συγκρατήσει 32 τόνους σκόνης ή 250 κιλά διοξειδίου του θείου.
  • Το δάσος εξισορροπεί τις ακραίες θερμοκρασίες, προσφέροντας δροσιά το καλοκαίρι και προστασία απ’ το κρύο το χειμώνα.
  • Το δάσος εμποδίζει τη διάβρωση του εδάφους και τον σχηματισμό χειμάρρων. Μια συστάδα δέντρων 10 στρεμμάτων μπορεί να συγκρατήσει 2 εκατομμύρια λίτρα νερό.
  • Το δάσος συγκρατεί το νερό της βροχής και δημιουργεί πηγές.
  • Το δάσος συμβάλλει στη ρύθμιση της ανακύκλωσης και στην ποιότητά του νερού.
  • Το δάσος προστατεύει από τους ανέμους.
  • Το δάσος μειώνει τις βλαβερές ακτινοβολίες.
  • Το δάσος απορροφά τους θορύβους. Μια λωρίδα δάσους πλάτους 100 μέτρων μειώνει κατά 33% το θόρυβο.
  • Το δάσος εξασφαλίζει στέγη και τροφή στα ζώα.
  • Το δάσος προσφέρει δυνατότητες αναψυχής και άθλησης.
  • Το δάσος παράγει υλικά, όπως ξύλο, ρετσίνι και καρπούς.

 

Κίνδυνοι που απειλούν το δάσος:

  • Η φωτιά : Μεγάλο κίνδυνο αποτελούν το κάψιμο σκουπιδιών, ξερών χόρτων, καλαμιών και θάμνων, τα αναμμένα τσιγάρα, οι σπινθήρες από μηχανήματα, οι εμπρησμοί, η αμέλεια, οι κεραυνοί, τα πεταμένα γυαλιά κ.α.
  • Ο διαμελισμός : Η διάσπαση της συνέχειας του δάσους δυσκολεύει την ανταλλαγή γενετικού υλικού και τη δυνατότητα μετακίνησης και αναζήτησης τροφής για πολλά ζώα που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν.
  • Η ανθρώπινη παρέμβαση : Οι χωρίς μελέτη κατασκευασμένοι δασικοί δρόμοι τραυματίζουν το δασικό σύστημα, αυξάνοντας τη διάβρωση και περιορίζοντας τις δασικές επιφάνειες με τις εκχωματώσεις και τις ρίψεις μπαζών.
  • Τα σκουπίδια: Πλαστικά, σίδερα κ.α. δύσκολα αποικοδομούνται, παραμένοντας ξένα στοιχεία και μειώνοντας ταυτόχρονα την αισθητική αξία του δάσους.
  • Η ανεξέλεγκτη υλοτομία : Αφαιρεί ποσότητες βιομάζας και αναγεννητικού υλικού έξω από τα πλαίσια που θέτει η ορθολογική διαχείριση των δασών.
  • Η ρύπανση : Η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει τα φυτά μέσω της ενσωμάτωσης των ρύπων στους φυσιολογικούς κύκλους τους. Η ρύπανση του εδάφους και των υδάτων επηρεάζει επίσης τα φυτά και το οικοσύστημα.

ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ

Όλα